استان یزد را همگی به عنوان استانی تاریخی می شناسیم استانی با دژ سریزد و بادگیر هایی که شهرت جهانی دارند. دژ سر یزد یکی از بزرگترین و کهن ترین قلعه خشتی است که در شهرستان مهریز یزد واقع شده است. این دژ بیش از ۸ هزار متر‌مربع مساحت دارد. این قلعه در دوره ساسانیان ساخته شده و یک بار هم در دوره صفویان مورد بازسازی قرار گرفته است. نکته جالب در مورد دژ نظامی سر یزد این است که بیشتر حکم یک صندوق امانت بزرگ برای اموال مردم به شمار می رفت. در زمان جنگ از اتاق های آن برای نگهداری و مراقبت از اموال روستاییان این منطقه استفاده می کردند.
کهن‌ترین صندوق امانات بانکی
طراحی قلعه به این صورت است که در داخل آن اتاق‌ها و حجره‌های فراوانی وجود دارد که هر کدام دارای در و کلید مجزاست و مردم از آن برای نگهداری و ذخیره‌سازی اشیاء گران‌بها نظیر طلا، جواهرات و حتی غلات استفاده می‌کردند. به همین دلیل است که این قلعه را کهن‌ترین و بزرگترین صندوق امانات بانکی ایران و جهان می‌دانند.
برای تامین امنیت این بنا در اطراف آن خندقی به عرض ۶ متر و به عمق ۴ متر کنده شده است. در داخل آن هم دو حصار تو در تو وجود دارد. حصار بیرونی با ارتفاع ۶ متر شامل سه برج مدور و یک برج مکعب شکل و حصار داخلی با ارتقاع ۹ متر شامل شش برج مدور است. همچنین قلعه دارای دو ورودی می باشد یکی اصلی و دیگری امنیتی. در اصلی متحرک بوده و به وسیله طناب و قرقره‌هایی از سمت پایین به بالا باز و بسته می شود. از در امنیتی در زمانی که در اصلی شکسته می‌شد برای دفاع و جلوگیری از ورود افراد متجاوز استفاده می شد.
بیشتر بخوانید:
دژ سریزد، واقع در استان یزد چه از لحاظ تاریخی و چه از لحاظ اِلِمان های معماری یکی از جالب ترین بناهای تاریخی ایران به شمار میرود. با وجود گذشت سالها، کماکان این سازه زیبایی و عظمت خود را حفظ کرده است. به همین منظور به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
