شرایط آب‌و‌هوایی و جغرافیای هر منطقه نقش مهمی در شکل‌گیری معماری آن منطقه دارد؛ معماری یزد هم متاثر از اقلیم کویر، برای خودش ویژگی‌های مخصوصی دارد. ویژگی‌هایی مثل دیوارهای خشتی بلند، طاق‌های گنبدی و بادگیرهای افراشته. بادگیرهای یزد برای مردم قدیم این شهر حکم کولر و تهویه هوا را داشتتند. در واقع این سازه‌ها جوری مهندسی شده بودند که هوای مطبوع را به درون و بخش‌های پایینی هدایت می‌کردند و هوای گرم را از درون خانه بیرون می‌کشیدند. بادگیرهای یزد بناهای شگفت‌انگیزی هستند که ساکنان این شهر باستانی در مرکز ایران ساخته‌اند. جایی که دمای هوا در تابستان به بیش از 40 درجه سانتیگراد (104 فارنهایت) می‌رسد و مردم آن در گذشته، وقتی از سیستم‌های سرمایشی مدرن خبری نبود، چاره‌ای نداشتند جز اینکه برای دوام آوردن در گرمای طاقت‌فرسای کویر فکر خود را به کار بیندازند. بادگیرهای ایرانی به سه دسته یزدی، اردکانی و کرمانی تقسیم می‌شوند.
بادگیرهای اردکانی (یک‌طرفه)
کرمانی (دوطرفه)
بادگیرهای (سه‌طرفه)
یزدی (چهارطرفه)
بادگیرهای چند وجهی
بادگیرهای چپقی
یزدی
بادگیر یزدی از نظرساختار از دیگر انواع بادگیرها پیچیده تر است و از نظر ظاهری نیز بزرگ تر و دارای ارتفاع بیشتری است. این بادگیرها معمولاً به شکل چهار طرفه یا هشت طرفه ساخته می‌شوند. شهر یزد به بادگیرهای خود شهرت دارد و می توان ادعا کرد که دارای بیشترین تعداد و نوع بادگیر در میان سایر شهرهای مرکزی ایران است. بادگیر باغ دولت‌آباد به ارتفاع ۳۵/۳۳ متر، مرتفع‌ترین بادگیر جهان است.
بادگیر اردکانی
بادگیرهای منطقه اردکان شهر یزد با خود این شهر تفاوت خاصی دارند. ساختار این بادگیر ها ساده تر و از لحاظ اقتصادی، نسبت به سایر انواع بادگیرها مقرون به صرفه تر است. به همین منظور در اردکان ممکن است در هر اتاق یک بادگیر ساخته شود.
بادگیر کرمانی
این بادگیرها از نظر ساختار از نوع یزدی و اردکانی ساده و کوچک‌تر است و عمدتاً از خشت و گل ساخته می شوند. معماران معتقدند که این نوع از بادگیر به خانه‌های طبقه متوسط و پایین اختصاص دارد. با این حال کارکرد این بادگیرها در مقایسه با بادگیر اردکانی دقیق تر و ایده‌آل تر است. در این بادگیر فشار باد به یک جهت است و به همین دلیل هوای گرم و آلوده سریع تر از طرف دیگر تخلیه می شود. در آب انبارها از این بادگیر ها استفاده می شود، با ساخت این بادگیر از یک سمت هوای خوش و مطبوع به سطح آب وارد می شود و از طرف دیگر هوای گرم خارج می شود.
بیشتر بخوانید:
