آب انبارها درواقع حوضچه هایی سرپوشیده در زیر زمین بودند که در ایران باستان به منظور ذخیره و نگهداری آب ساخته می شدند. این سازه ها معمولا دارای سیستمی خاص برای خنک و تمیز نگه داشتن آب نیز داشتند.
در فلات خشک ایران آب همواره دارای اهمیت فراوانی بوده است. معمولا شکل گیری اکثر تجمعات اجتماعی چه در غالب روستاها و چه شهرهای بزرگ تر وابستگی نزدیکی به وجود منابع آبی داشته است. از اینرو، ایرانیان در مناطق خشک و کویری فلات ایران با استفاده از علم مهندسی ایران باستان، دست به ساخت سازه های شگفت انگیزی زده اند. که آب انبار یا حوض انبار، یکی از این آنان است.
ساروج
به طور کلی در گذشته، ساخت یک آب انبار با حفر یک حوض استوانه ای یا مستطیلی در زیر زمین آغاز می شد. عمق این مخازن گاهی به ۲۰ متر نیز می رسید. برای ساخت دیوار های این حوضچه از آجر و برای ملات آن از ملاتی ویژه با نام ساروج استفاده می کردند. ساروج (از پارسی:چاروک) به نوعی ملات سنتی و ضد آب گفته می شود که از مخلوط خاک رس و آهک بدست می آمد. و کاربرد فراوانی در معماری ایران باستان داشته است.
آب انبارها نه تنها سازه هایی شگفت انگیز و نمایشی از قدرت هنر معماری پیشرفته عصر باستان در فلات ایران بودند، بلکه سهم پر رنگی نیز در شکل گیری تاریخ، تمدن و فرهنگ مردم این سرزمین داشته اند.
امروزه با پیشرفت صنعت، آب به اشکال دیگری ذخیره و به شهرها و خانه ها منتقل می شود. از اینرو، متاسفانه نه تنها آب انبارها به فراموشی سپرده شده اند، بلکه برای حفظ آنان به عنوان بخشی از آثار باستانی و معماری کهن ایرانی نیز کوتاهی صورت گرفته است. حفظ، مرمت و بازسازی آب انبارها در شهرهای مختلف ایران، نه تنها به حفظ هنر معماری ایران باستان برای مطالعه نسل های آینده کمک خواهد کرد. بلکه می تواند کمک فراوانی نیز به صنعت گردشگری حال حاضر کشور باشد.
بیشتر بخوانید:
