هنر باله در ایران، پس از انقلاب ۱۹۱۷ روسیه و با تلاش دو مهاجر ارمنی‌تبار به نام‌های مادام یلنا و سرکیس جانبازیان که از او با عنوان “پدر باله ایران” یاد می‌کنند. در فواصل سال‌‌های ۱۳۱۲ تا ۱۳۱۷ در شهرهای قزوین و تبریز اجرا و آموزش داده می‌شد. و به این ترتیب، نخستین مواجهه رسمی جامعه ایران با یادگیری این رقص رقم خورد. در دهه ۳۰ خورشیدی، وزارت فرهنگ و هنر ایران با الهام از کشورهای اروپایی، تصمیم به ایجاد یک سازمان باله در سطح ملی گرفت. و در راستای این هدف، تعدادی از فعالان ایرانی این رشته هنری را برای گذراندن دوره‌های آموزش مدیریت فرهنگی یا بازدید از تالارهای اپرا، به اروپا و آمریکا فرستاد.
رپرتوار (مجموع قطعات موسیقی که نوازنده یا خواننده برای ارکستر یا کنسرت آماده می‌کند) باله آن دوره، بیشتر شامل آثار غربی، همچون “دریاچه قو”، “زیبای خفته” و “فندق‌شکن”، از آثار پیوتر ایلیچ چایکوفسکی، آهنگساز صاحب‌نام روس، می‌شد. ولی به مرور آثار جدیدی همچون باله «بیژن و منیژه» (ساخته حسین دهلوی)، «سیمرغ» (ساخته لوریس چکناوریان). “افسانه آفرینش” (ساخته ملیک اصلانیان)، “شهرزاد” (ساخته امین‌الله آندره حسین) که با الهام از تاریخ و فرهنگ ایران نوشته و تمرین شده بود، روی صحنه به نمایش درآمد.
اولین زن بالرین ایرانی
اولین زن بالرین ایرانی هایده چنگیزیان است . او رقص باله را در دوران کودکی و نزد مادام یلنا آموزش دید. و در نوجوانی تصمیم گرفت برای آموزش و تجربه بیشتر این هنر، به اتحاد جماهیر شوروی آن زمان و شهر سنت‌پترزبورگ برود. او پس از مدتی به ایران بازگشت و در تالار رودکی مشغول به کار شد. یکی از درخشان‌ترین اجراهای چنگیزیان، “بیژن و منیژه” با آهنگسازی حسین دهلوی بود. که به مناسبت گشایش تلویزیون رنگی ایران و با سازماندهی سازمان باله ملی اجرا شد.
بیشتر بخوانید:
آخرین اثر که با همت سازمان باله ملی ایران در تالار رودکی اجرا شد، “زیبای خفته” در پاییز۱۳۵۷ بود. با ممنوعیت رقص و حتی به کاربردن کلمه رقص، هنر باله از ایران و تالار رودکی تهران رخت بست.
