بسیاری از ایرانیان آثار گردآوری‌شده حافظ شیرازی بنام دیوان حافظ را یکی از والاترین قله‌های ادبیات فارسی می‌دانند. دیوان وی مجموعه‌ای از اشعار باقی‌مانده از اوست که پس از مرگش گردآوری شده است.
پس از مرگ حافظ، اشعار او که در دل و زبان مردم اما پراکنده شده بود توسط افراد مختلفی از جمله محمد گلندام و سید قاسم انوار جمع‌آوری و در قالب یک «دیوان» گردآوری شد. این گردآورندگان برای جمع‌آوری غزلیات و سایر آثار حافظ تلاش و اغلب آنها را با گلچین‌ها و نسخه‌های خطی موجود مقایسه کردند.
محمد گلندام
او نقش کلیدی در گردآوری و ثبت غزلیات پراکنده حافظ پس از مرگش داشت. او گردآوری خود را حدود سال ۸۱۳ هجری قمری یا ۱۴۱۰ میلادی، تقریباً ۲۱-۲۲ سال پس از مرگ حافظ، به پایان رساند.
سید قاسم انوار
شخص دیگری که اشعار حافظ را گردآوری کرد، یکی از شاگردان جوان او، سید قاسم انوار، بود. که ۵۶۹ غزل منسوب به حافظ را گردآوری کرد. او حدود سال ۱۴۳۱ میلادی، حدود ۴۲-۴۳ سال پس از مرگ حافظ، درگذشت.
فرآیند گردآوری شامل جمع‌آوری نسخه‌های پراکنده اشعار حافظ، مقایسه آنها با گلچین‌ها و نسخه‌های خطی موجود و در نهایت ایجاد یک «دیوان» واحد بود. این کار اغلب با همکاری دوستان فرهیخته انجام می‌شد.
دیوان، که شامل آثار جمع‌آوری‌شده حافظ بود، به منبعی حیاتی برای درک و قدردانی از اشعار او تبدیل شد. همچنین الهام‌بخش چهره‌هایی مانند گوته شاعر، اندیشمند و فیلسوف آلمانی بود که حافظ را به عنوان یک روح دوقلوی معنوی می‌دانست و «دیوان غربی-شرقی» خود را به یاد حافظ نوشت.
حافظ به دوپهلو گویی و در پرده سخن گفتن معروف است. او قوانین یا قانون‌گرایی جامعه را بر نمیتافت و علیه هنجارهای اخلاقی یا اجتماعی سخن میگفت. برخی از آثار در دیوان او به وی نسبت داده شده است. بسیاری از حافظ دوستان با مقایسه بسیاری از کارهایش با شعر های دیگر، برخی از این اشعار را سروده وی نمیدانند و بر آن باورند که به غلط وارد دیوان شده است.
بیشتر بخوانید:
می و میخانه و شراب در اشعار فارسی
آگاهی به اینکه کدام شعر میتواند از حافظ باشد و یا خیر بسته به آن است که شخص به طور کامل با اندیشه و سبک شعری حافظ در شعرهایش آشنا باشد.
دوستان در پرده می‌گویم سخن
گفته خواهد شد به دَستان نیز هم
