تهران، چطور روستایی گمنام پایتخت و بزرگ شهر شد

تهران بزرگ، از گسترش تدریجی یک روستا پدید آمد. تهران وقتی رونق گرفت که مغولان بسیاری از شهرهای ایران را تصرف کردند. از جمله ری باستانی که کاملا تخریب شد . اهالی اش به تهران آمدند که از نزدیک ترین روستاها به ری بود. مشخص نیست که آن زمان این روستای کوچک چقدرعمر داشت و چرا بدین نام خوانده میشد. برخی پژوهشگران “ران” را پسوندی به معنای دامنه، شمیران و تهران را بالادست و پایین دست خوانده اند. برخی هم گفته اند که چون اهالی تهران هنگام حمله دشمن زیر زمین پنهان می شدند، اینجا به “ته ران” یعنی زیرزمین معروف شد.

شاه طهماسب

حال که تهران به یک قریه بزرگ تبدیل شده بود، شاه طهماسب اول صفوی در ۹۴۴ هجری قمری هنگام گذر از تهران باغ و بوستان فراوانش را پسندید و بارو و خندقی به دورش کشید. نقل شده است که شاه طهماسب می خواست پایتخت را که در آن زمان در قزوین بود به تهران انتقال دهد. یک تابستان که در تهران ماند و گرمای سوزان اش را دید، پشیمان شد و گفت لعنت به کسی که به تهران بیاید و در آن توقف کند. شاه عباس دوم (۱۰۷۷-۱۰۵۲ هجری قمری) بر خلاف پدربزرگش، به این شهر علاقه زیادی داشت و خیلی اوقات را در تهران سپری می کرد.
در شورش افغانان غلجایی که طومار سلسله صفویه را در هم پیچیدند، تهران از معدود شهرهایی بود که به سختی مقاومت کرد و در نتیجه شدیدا هم آسیب دید. در حقیقت همین مقاومت و نزدیکی تهران به شهرهای شمالی که گاه و بی گاه عرصه تاخت و تاز قرار می گرفتند بود که اعتبار شهر را در قامت یک دژ نظامی مشخص کرد.

کریم خان زند

کریم خان زند در تهران دیوانخانه ای ساخت که اکنون در محوطه کاخ گلستان باقی مانده است. این دیوانخانه به خلوت خانه کریم خانی معروف است. گفته اند دو محله بزرگ عودلاجان و چالمیدان را او بنا نهاد. کریم خان که از دنیا رفت، قاجارها دوباره سربرآوردند. آنها از تهران بعنوان دروازه ورودشان به مرکز و جنوب ایران استفاده کرده و به این مناطق هجوم آوردند. چند باری به فتح تهران کوشیدند و راه به جایی نبردند. سرانجام در سال ۱۲۰۰ هجری قمری تهران پس از چندی مقاومت تسلیم شد. با این وجود، تهرانی‌ها از دم تیغ جان بدر بردند؛ شاید از آن رو که اندکی پیش تر بیماری وبا بسیاری از مردم این شهر را کشته بود.
روز یکشنبه ۱۱ جمادی الثانی ۱۲۰۰ هجری قمری همزمان با عید نوروز آغا محمد خان قاجار تاج سلطنت ایران را بر سر گذاشت و این شهر را بعنوان پایتخت خود و محل وقوع سلسله حوادث بزرگ آینده برگزید.